W ustawodawstwie polskim występują dwa zasadnicze schematy zatrudniania osób świadczących osobiście pracę zarobkową o charakterze ciągłym lub powtarzającym się, na rzecz określonego podmiotu zatrudniającego. Z jednej strony mamy do czynienia z zatrudnieniem w ramach stosunku pracy - najczęściej spotykanym, opierającym się na formule „pracy pod kierownictwem, z jej nieodłącznym atrybutem pracy podporządkowanej pracodawcy, a z drugiej – z zatrudnieniem niepracowniczym. Większość osób świadczących pracę w ramach zatrudnienia pracowniczego podlega modelowi powszechnemu. Jest on wyznaczany przepisami Kodeksu pracy i innych ogólnie obowiązujących ustaw. Niektóre kategorie pracowników są jednak objęte aktami szczególnymi, określanymi mianem pragmatyk. Za sprawą tych pragmatyk ich sytuacja, w porównaniu do ogółu pracowników, jest odmienna, choć nie w całości. Jest ona zdeterminowana wymogami polityki społecznej i polityki gospodarczej państwa. Zasadniczymi kryteriami zróżnicowania, o którym mowa, są przede wszystkim kryteria zawodowe oraz kryterium rodzaju pracy (stanowiska, funkcji), oraz fakt reprezentowania państwa lub wspólnoty samorządowej. Te poszczególne pragmatyki, występujące zawsze w formie ustaw, tworzą odrębne modele zatrudnienia, o różnorodnym kształcie. Zarówno powszechny model zatrudniania ,jak i modele odrębne mają autonomiczny charakter. Między nimi występują jednak ścisłe powiązania i zależności - do przenikania regulacji włącznie. W zakresie nieuregulowanym przepisami pragmatyk do pracowników objętych tymi aktami znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu pracy (art. 5 k.p.). Zależności (powiązania) regulacyjne występują także pomiędzy samymi modelami odrębnymi, już bez udziału Kodeksu pracy. (abstrakt oryginalny)