Stanisław Brzeziński: Pan Profesor pełni już drugą kadencję funkcję rektora uczelni znanej i cenionej w naszym kraju. Proszę powiedzieć jaką rolę odgrywa Uniwersytet Marii Curie–Skłodowskiej (UMCS) w regionie i jakie inicjatywy są podejmowane przez społeczność akademicką na rzecz miasta Lublina oraz całego regionu?

Stanisław Michałowski: Jesteśmy największą uczelnią publiczną w regionie, silnie zakorzenioną w świadomości mieszkańców Lubelszczyzny. Jestem przekonany, że każdy ma w swojej rodzinie lub najbliższym otoczeniu osoby studiujące lub w inny sposób związane z UMCS. Co roku nasze mury opuszczają rzesze absolwentów – do tej pory mamy ich ponad 240 tys. Oprócz kształcenia na 11 Wydziałach w Lublinie i Wydziale Zamiejscowym w Puławach, współpracujemy w ramach Lubelskiego Uniwersytetu III Wieku oraz oswajamy z nauką najmłodszych w Uniwersytecie Dziecięcym UMCS.

Zarówno nasi pracownicy, jak i studenci angażują się w wydarzenia oraz inicjatywy ważne dla lokalnej społeczności. Mam tutaj na myśli działania na polu kulturalnym, naukowym, jak również sportowym. Niezwykle istotna jest także nasza współpraca z pracodawcami. Dbamy o dobre kontakty z otoczeniem społeczno-gospodarczym, wspierając tym samym naszych studentów i absolwentów w zaadaptowaniu się do wymagań współczesnego rynku pracy. Uniwersytet prowadzi również kooperację z przedsiębiorcami na polu badawczym, wykonując prace zlecone oraz projekty wdrożeniowe. Jest to w dalekiej perspektywie duża korzyść dla regionu i szansa rozwoju dla lokalnych firm.

Przypomnę także, że UMCS świętuje w tym roku jubileusz 75-lecia, więc jest to wspaniała okazja, żeby jeszcze silniej wybrzmiała rola naszego Uniwersytetu zarówno w Lublinie, jak i poza nim. Zapraszamy mieszkańców miasta i okolic do uczestnictwa w wielu ciekawych wydarzeniach organizowanych przez uczelnię. Będą to m.in. ogólnodostępne wystawy, koncert chóru akademickiego w Filharmonii Lubelskiej czy zjazd naszych absolwentów. W ramach obchodów przyznamy także doktoraty honoris causa, m.in. dla prof. Pierre’a Joliot – wnuka patronki naszej uczelni.

SB: Od ponad trzech lat rząd RP prowadzi prace związane z reformą szkolnictwa wyższego w naszym kraju. Jakie wyzwania stoją przed władzami Uniwersytetu w tej kwestii oraz jaki wpływ - zdaniem Pana Rektora - będą miały te nowe regulacje na funkcjonowanie uczelni w najbliższych latach?

SM: Zmieniła się ustawa określająca funkcjonowanie uczelni, wobec tego zarówno UMCS, jak i inne szkoły wyższe są zobowiązane stawić czoła wielu nowym zadaniom. „Konstytucja dla nauki” stawia przed nami duże wyzwania, ponieważ daje uczelniom większą swobodę funkcjonowania, ale zarazem kładzie duży nacisk na jakość prowadzonych badań naukowych. To właśnie jakość działalności naukowej będzie oceniana w procesie ewaluacji i wpłynie na posiadane przez uczelnie uprawnienia. Niezwykle istotne będą kategorie naukowe, ponieważ posiadanie kat. A+, A lub B+ w danej dyscyplinie będzie uprawniało uczelnię do nadawania stopni naukowych oraz tworzenia kierunków studiów bez konieczności uzyskania zgody Ministra. Z posiadaną kategorią będzie również związane finansowanie danej dyscypliny, a tym samym uczelni.

Nowa ustawa w pewien sposób wymusza na uczelniach dostosowanie swojej aktualnej struktury organizacyjnej do stojących przed nimi nowych wyzwań naukowych i dydaktycznych. UMCS, zgodnie z decyzją Senatu uczelni, pozostanie w strukturze dotychczasowych Wydziałów. Zasadnicza zmiana będzie dotyczyła utworzenia w ramach ewaluowanych dyscyplin - Instytutów dyscyplinowych. W ramach Instytutów będą funkcjonowały duże, co najmniej 10-osobowe katedry. Aktualnie obowiązująca na UMCS struktura powoduje, że często mamy małe jednostki organizacyjne, np. 5–6-osobowe. Nowością związaną z wprowadzanymi przepisami są również szkoły doktorskie, które mają odpowiadać za kształcenie młodej kadry naukowej, doktorantów. Planujemy w uczelni uruchomić trzy szkoły doktorskie, tj. Szkołę Nauk Humanistycznych, Szkołę Nauk Społecznych oraz Szkołę Nauk Ścisłych i Przyrodniczych.

Już wkrótce określimy także strategię Uniwersytetu oraz przyjmiemy nowy statut. Obecnie jesteśmy na etapie wyboru nowego organu wprowadzonego przez Ustawę 2.0, czyli Rady Uczelni - trwa właśnie zgłaszanie kandydatów. W kompetencjach Rady jest wiele czynności, w tym: opiniowanie projektu strategii i statutu, a także wskazywanie kandydatów na rektora. Rada będzie miała też wpływ na politykę finansową uczelni poprzez opiniowanie planu rzeczowo-finansowego oraz zatwierdzanie wykonania tego planu i sprawozdania finansowego. Rektor i Senat to organy uczelni, które zostały utrzymane ze starych przepisów, chociaż w znacznym stopniu przekształcą się ich kompetencje. Po nowych wyborach w 2020 roku zmieni się również skład Senatu, bowiem - poza rektorem - będą mogły tam wchodzić tylko osoby pochodzące z wyborów.

Przed nami zatem jeszcze wiele pracy, wierzę jednak, że jesteśmy w stanie sprostać stawianym oczekiwaniom oraz budować silną i przygotowaną na zmiany uczelnię.

SB: Moim zdaniem, ogromne znaczenie dla rozwoju UMCS, jak również innych polskich uczelni ma ich umiędzynarodowienie. Proszę powiedzieć, jakie działania są już podejmowane przez Pana Rektora i władze Uczelni w tej dziedzinie?

SM: Umiędzynarodowienie przejawia się przynajmniej w trzech płaszczyznach. W pierwszej z nich, czyli w dziedzinie kształcenia, mamy się czym pochwalić. Ogromnym wyróżnieniem, ale również zobowiązaniem do wzmożonego wysiłku w tym zakresie, jest dla nas tytuł najbardziej umiędzynarodowionego uniwersytetu w Polsce za 2017 rok – wg raportu Study in Poland Fundacji Edukacyjnej „Perspektywy”. W naszej działalności stawiamy nie tylko na zwiększenie liczby studentów zagranicznych, ale również na pozyskiwanie kandydatów z coraz większej liczby państw. Obecnie na UMCS kształci się ponad 1800 studentów zagranicznych z niemal 50 krajów. W tym roku liczba przyjętych cudzoziemców stanowiła 10% ogólnej liczby wszystkich przyjętych studentów. Warto podkreślić, że wyróżnia nas oferta kształcenia realizowana w języku angielskim, która obejmuje wszystkie stopnie kształcenia – prowadzimy bowiem anglojęzyczne studia licencjackie, magisterskie, a także kształcimy w języku angielskim doktorantów.

Z sukcesem też aplikujemy o środki zewnętrzne na działania związane z procesem umiędzynarodowienia uczelni. W ubiegłym roku pozyskaliśmy finansowanie m.in. z Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej na realizację projektów w konkursach „Nowoczesna promocja zagraniczna” oraz „Welcome to Poland”, w ramach których podnosimy nie tylko jakość kształcenia na studiach anglojęzycznych (m.in. poprzez certyfikowanie nauczycieli akademickich realizujących kształcenie na studiach w j. angielskim), ale również wzmacniamy „wydolność instytucjonalną” UMCS w zakresie obsługi studentów, doktorantów i kadry z zagranicy.

Kolejną płaszczyzną jest współpraca z uczelniami zagranicznymi. Utrzymujemy aktywne kontakty z zagranicznymi ośrodkami naukowymi, aktualnie posiadamy ponad 180 umów o współpracy. Wiele z nich dotyczy współpracy z Chinami, np. z Zhejiang University of Technology. We współpracy z tą uczelnią powołaliśmy Polsko-Chińskie Centrum Badawcze Green Pharmaceuticals (zielona farmacja).

Oczywiście umiędzynarodowienie dotyczy również badań naukowych. Obecnie w ramach wspomnianej wcześniej współpracy międzynarodowej gościmy młodych badaczy z ośrodka Collaborative Innovation Center of Yangtze River Delta Region Green Pharmaceuticals (CICGP), którzy pod okiem naszych naukowców z Wydziału Biologii i Biotechnologii oraz Wydziału Chemii prowadzą prace badawcze. Od kilku lat realizujemy międzynarodowe projekty badawcze w ramach Programu Ramowego UE Horyzont 2020, programów międzynarodowych NCN, NCBR i innych, rośnie liczba publikacji w obiegu międzynarodowym, konferencji międzynarodowych czy nawiązanych kontaktów. Ta płaszczyzna wymaga zaangażowania całej społeczności akademickiej i podejścia strategicznego, dlatego obecnie w szerokim gronie przedstawicieli wydziałów oraz administracji centralnej opracowujemy specjalny Program Umiędzynarodowienia Badań. Naszą ambicją jest dołączenie do - wciąż nielicznego - grona uczelni posiadających Strategię Umiędzynarodowienia.

Sprawne zarządzanie procesem umiędzynarodowienia UMCS gwarantują nasze jednostki odpowiedzialne za ten proces: koordynator UMCS ds. umiędzynarodowienia studiów, Centrum Kształcenia i Obsługi Studiów, Centrum Współpracy Międzynarodowej oraz Centrum Promocji.

SB: Jakie działania i przedsięwzięcia są podejmowane przez władze UMCS w celu zwiększenia pozycji rankingowej w takich zestawieniach, jak np.: Times Higher Education, World University Ranking?

SM: Intensywnie oraz konsekwentnie realizujemy działania związane z poszerzaniem oferty edukacyjnej w języku angielskim. Tak jak już wspominałem, oferujemy anglojęzyczne kształcenie na trzech poziomach: licencjat, magisterium i studia doktorskie. Poza wzbogaceniem oraz poszerzeniem naszej oferty, pracujemy również nad podniesieniem jakości kształcenia na studiach anglojęzycznych poprzez oferowanie kursów certyfikacyjnych dla nauczycieli prowadzących zajęcia z cudzoziemcami.

Naszym strategicznym celem jest również zróżnicowanie w kontekście państw pochodzenia oraz wzrost liczby studentów cudzoziemców. W tym zakresie nasza uczelnia z roku na rok może poszczycić się coraz większymi sukcesami. Nasi studenci pochodzą z niemalże wszystkich kontynentów, zaś ich liczba zwiększa się z każdym rokiem. Stanowi to dla nas dowód nie tylko tego, że nasze działania w zakresie promocji i rekrutacji są skuteczne, ale również tego, że marka UMCS kojarzy się z wysoką jakością kształcenia oraz zaufaniem, którym obdarzają nas kandydaci na studia.

Przywiązujemy również dużą wagę do stałego podnoszenia jakości badań naukowych i ich obiegu w międzynarodowym środowisku, m.in. poprzez wprowadzanie zachęt finansowych, np. za pozyskanie międzynarodowych grantów badawczych czy publikacje w znaczących międzynarodowych czasopismach.

Zdecydowanie też poszerzamy współpracę z uczelniami europejskimi, amerykańskimi czy chińskimi. Jestem pewny, że pozwoli to nam awansować we wspomnianych rankingach.

SB: UMCS kształci kolejne pokolenie absolwentów. Wśród wielotysięcznej liczby absolwentów, które ukończyły ten Uniwersytet, są bez wątpienia osoby wybitne i powszechnie znane. Proszę powiedzieć, czy uczelnia utrzymuje z nimi jakieś kontakty?

SM: Wzorem najbardziej prestiżowych szkół wyższych na świecie stworzyliśmy Program Absolwent UMCS, który ma na celu budowanie i utrzymywanie trwałych relacji Uniwersytetu z absolwentami. Poprzez Program chcemy zachęcić absolwentów do powrotu do Alma Mater i kontynuowania swojej przygody z UMCS. Uczestnikami Programu mogą być osoby, które ukończyły studia magisterskie, studia I, II, III stopnia lub są absolwentami studiów podyplomowych realizowanych przez naszą uczelnię.

Aktualnie w programie mamy niemal 11 tysięcy zarejestrowanych absolwentów, którzy na co dzień korzystają z wielu udogodnień, zniżek i promocji oferowanych przez uczelnię oraz jej partnerów. Uczestnicy programu mają możliwość udziału w spotkaniach integracyjnych, a tym samym odnowienia znajomości z lat studenckich. Dodatkowo, dla beneficjentów Programu oferujemy zniżki na studia podyplomowe, kursy i szkolenia, obejmujące również członków ich rodzin. Posiadacze Karty Absolwenta mają również dostęp do zbiorów Biblioteki Głównej UMCS i infrastruktury sportowej uczelni. Mogą też bezpłatnie wejść do Ogrodu Botanicznego UMCS oraz rozwijać swoje pasje i zainteresowania w klubach tematycznych. Oferujemy również wsparcie rozwoju zawodowego i osobistego w formie doradztwa zawodowego, coachingu oraz warsztatów i szkoleń (w tym programów rozwojowych w ramach cyklu Akademii Przedsiębiorczości: Akademii Biznesu i Akademii Lidera).

W ubiegłym roku przygotowaliśmy cykl nagrań prezentujących ciekawe, nieszablonowe sylwetki absolwentek i absolwentów, ich wspomnienia z lat studiów i przede wszystkim osiągnięcia zawodowe. Pokazaliśmy ich wyjątkowe historie, które być może będą inspiracją dla kolejnych pokoleń studentów. Z okazji 75-lecia Uniwersytetu, które obchodzimy w tym roku, organizujemy wielki zjazd absolwentów. Odbędzie się on 14 września w Ogrodzie Botanicznym UMCS. Program artystyczny obejmie występy uczelnianych zespołów oraz koncert jednej z naszych znanych absolwentek - Urszuli. To doskonała okazja, aby spotkać się z wykładowcami i znajomymi z czasów studenckich, a także nawiązać nowe kontakty.

Pragnę też podkreślić, że nasi absolwenci praktycznie są wszędzie: w rządzie, jednostkach administracji publicznej, w renomowanych firmach czy instytucjach kultury.

SB: Czy UMCS współpracuje ze środowiskiem biznesu i jaki ta współpraca ma charakter?

SM: Jesteśmy otwarci na współpracę z biznesem i cieszymy się, że coraz więcej przedsiębiorców dostrzega w nas realne szanse podniesienia innowacyjności oraz konkurencyjności swoich firm. Aktywnie współpracujemy z sektorem biznesu, biorąc udział w licznych projektach i konsorcjach B+R. Uczelnia w ramach swoich struktur oferuje możliwość wykonywania ekspertyz i badań dla wielu branż gospodarki oraz samorządów. Co roku zawieramy nowe umowy na realizację prac badawczych dla podmiotów zewnętrznych oraz realizujemy kilkaset zleceń. Badania wykonywane są przez naukowców o wieloletnim doświadczeniu, w laboratoriach wyposażonych w najnowocześniejszy, światowej klasy sprzęt pomiarowy.

Odnosimy sukcesy na polu komercjalizacji wyników badań naukowych i wdrażania ich na rynku. Jest to efekt m.in. projektu „Inkubator Innowacyjności”, który ma wzmacniać proces zarządzania wynikami badań w zakresie komercjalizacji przez objęcie szczególnym wsparciem wyników badań naukowych i prac rozwojowych.

Wynalazki i odkrycia naszych naukowców znajdują zastosowanie w praktyce. Prace nad enzymem mutanazy zaowocowały powstaniem spółki „Bioinnova”, której współwłaścicielem jest nasza uczelnia. Ta firma to doskonały przykład efektywnej współpracy biznesu z naszym środowiskiem naukowym. Aktualnie spółka pracuje nad produktami zawierającymi mutanazę, m.in. nad ziołową pastą do zębów czy płynem do płukania ust, które nie zawierają drażniących środków chemicznych.

Lubelszczyzna i UMCS to również kolebka światłowodów, a zespół badawczy Pracowni Technologii Światłowodów uznawany jest za twórcę polskiej wersji tej technologii. Obecnie Pracownia realizuje 6 projektów badawczo-rozwojowych we współpracy z przemysłem.

Pracownicy naukowi naszego Uniwersytetu opracowali również preparaty lecznicze dla pszczół, środki poprawiające wzrost i plonowanie roślin bobowatych oraz program do nauki ortografii. Zespół badawczy z Wydziału Biologii i Biotechnologii UMCS prowadzi badania nad nowatorskim zastosowaniem enzymu lakazy z grzyba Cerrena unicolor w leczeniu raka szyjki macicy. Z kolei naukowcy z UMCS i Uniwersytetu Medycznego w Lublinie wspólnie stworzyli preparat z płynu celomatycznego dżdżownicy, który niszczy w badaniach in vitro komórki raka płuca.

Cieszę się, że zacieśnienie relacji między środowiskiem naukowym a biznesem oraz postępująca współpraca na tym polu promuje nasze osiągnięcia naukowe oraz pozwala na efektywne wykorzystanie nowoczesnej infrastruktury badawczej, jaka na przestrzeni lat powstała na naszym Uniwersytecie.

SB: Co zmieniło się w funkcjonowaniu UMCS po wejściu Polski do Unii Europejskiej i jaki wpływ na te zmiany miały fundusze unijne?

SM: Z pewnością otworzyły się przed nami większe możliwości w zakresie przyciągania studentów zagranicznych oraz pozyskiwania dofinansowania na różne działania związane z umiędzynarodowieniem Uczelni – zarówno rozwojowe, w zakresie kształcenia jak i badań. UMCS realizował międzynarodowe projekty badawcze już w 5. Programie Ramowym, następnie w 6. PR UE, natomiast aktualnie realizujemy projekty m.in. w ramach Programu Ramowego UE Horyzont 2020. Przykładem naszych działań w chwili obecnej jest blisko 30 projektów edukacyjnych na kwotę ponad 23 mln zł.

Dzięki funduszom europejskim zwiększyliśmy również naszą bazę naukowo-dydaktyczną. Dysponujemy nowoczesnymi laboratoriami i pracowniami, a także stale inwestujemy w infrastrukturę oraz modernizację już istniejących obiektów. Otworzyliśmy np. Instytut Informatyki, Centrum Nanomateriałów Funkcjonalnych na Wydziale Chemii czy Inkubator Medialno-Artystyczny. Wraz z czterema jednostkami badawczo-naukowymi powołaliśmy do życia Centrum Analityczno-Programowe dla Zaawansowanych Technologii Przyjaznych Środowisku ECOTECH-COMPLEX, zaopatrzone w innowacyjne laboratoria i sprzęt na wysokim poziomie, m.in. jedyny w tej części Europy wysokopolowy, 7-teslowy rezonans magnetyczny. Wszystkie te inwestycje nie byłyby pewnie możliwe, gdyby nie pozyskane dofinansowanie z UE.

SB: Panie Rektorze, jak UMCS - jako czołowa polska uczelnia zlokalizowana w pobliżu wschodniej granicy Unii Europejskiej - wykorzystuje tę pozycję i czy są wprowadzane oraz realizowane programy łączące dorobek Uniwersytetu, uczelni unijnej, z czołowymi ośrodkami naukowymi znajdującymi się poza wschodnią granicą UE?

SM: UMCS w pełni wykorzystuje swoje usytuowanie w pobliżu wschodniej granicy UE. Kształcimy liczne grono studentów z Ukrainy, Białorusi czy Rosji – jesteśmy w czołówce uczelni z największą liczbą osób z tych państw. Mamy podpisanych wiele porozumień o współpracy z ośrodkami naukowymi i badawczymi z Europy Wschodniej, w tym najwięcej - ok. 50 - z ukraińskimi. W ramach tej kooperacji realizujemy także projekt podwójnego dyplomowania, który umożliwia równoległe studiowanie na Wydziale Politologii UMCS oraz na ukraińskich uczelniach partnerskich.

Na UMCS funkcjonuje także Centrum Europy Wschodniej (CEW), które jest jednostką naukowo-badawczą działającą w obszarze problematyki Europy Wschodniej. Centrum prowadzi badania naukowe, ale też jest organizatorem międzynarodowych konferencji, wykładów otwartych, seminariów, warsztatów i innych wydarzeń z udziałem oraz w ścisłej współpracy z ośrodkami naukowo-badawczymi z Europy Wschodniej. CEW UMCS zajmuje się również organizacją i koordynowaniem współpracy międzynarodowej oraz naukowej z uczelniami ukraińskimi, białoruskimi, rosyjskimi czy gruzińskimi. Jednostka stworzyła stałą platformę do prezentowania wyników badań, wymiany doświadczeń oraz dyskusji naukowych w zakresie problematyki Europy Wschodniej w postaci czasopisma „Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne”, w którym publikują swoje prace badacze z Ukrainy, Białorusi, Gruzji, Rosji, Kazachstanu oraz innych krajów.

SB: Jak zdaniem Pana Rektora winna wyglądać – na przykładzie Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej – polska uczelnia przyszłości?

SM: Od wielu lat staramy się kształtować Uniwersytet jako uczelnię kompletną, w której studenci mogą uzyskać wiedzę, dobre wykształcenie oraz przygotowanie do pracy zawodowej, jednocześnie mając szansę urzeczywistniania swoich pasji sportowych i kulturalnych. Prężnie funkcjonuje u nas Akademickie Centrum Kultury UMCS „Chatka Żaka”, które jest obecnie jednym z nielicznych w Polsce centrów kultury działających przy Uniwersytecie. Bardzo ważnym elementem działalności ACK UMCS jest Inkubator Medialno-Artystyczny, skupiający nasze media akademickie: Radio Centrum oraz TV UMCS. Nasi studenci osiągają także liczne sukcesie w sporcie zarówno akademickim, jak i wyczynowym. Chcemy dalej iść w tym kierunku, realizując przy okazji zadania wynikające z przepisów nowej ustawy. Na pewno wśród naszych priorytetów są: wzmocnienie potencjału naukowo-badawczego uczelni, większa kooperacja z biznesem oraz współpraca międzynarodowa.

SB: Dziękuję za rozmowę.